۹ تست ساده برای ارزیابی کیفیت روغن‌های برش در کارگاه

 چرا تست روغن برش حیاتی است؟

روغن‌های برش، خون حیاتی عملیات ماشینکاری هستند. تحقیقات انجمن مهندسان تولید (SME) نشان می‌دهد ۶۸% خرابی‌های زودرس ابزار ناشی از کیفیت نامناسب روان‌کارهاست. در این مقاله، ۹ آزمون میدانی بدون نیاز به آزمایشگاه را آموزش می‌دهیم که هر کارگاه می‌تواند در کمتر از ۱۰ دقیقه اجرا کند. این روش‌ها مطابق استاندارد ISO 6743/7 طراحی شده‌اند.

تست طلایی “رنگ و بو”: تشخیص فساد روغن در ۳۰ ثانیه!

روغن سالم باید شفاف با رنگ زرد کمرنگ (مثل عسل تازه) باشد. تغییر رنگ به قهوه‌ای تیره نشانه اکسیداسیون و تجزیه شیمیایی است. بوی تند ترشیدگی یا “بوی ماهی گندیده” حاکی از رشد باکتری‌هاست. طبق پژوهش‌های دانشگاه Aachen آلمان، این تغییرات باعث کاهش ۴۰%ی خواص ضدخوردگی می‌شود. همیشه نمونه جدید و قدیمی را کنار هم مقایسه کنید.

معجزه کاغذ صافی: سنجش ذرات معلق مرگبار!

ذرات فلزی ریز (زیر ۵۰ میکرون) قاتل پنهان یاتاقان‌های دستگاه هستند. ۵۰ سی‌سی روغن را از وسط مخزن بردارید و روی کاغذ صافی قهوه (گرید ۲۰ میکرون) بریزید. لکه‌های سیاه متراکم نشانه آلودگی شدید است. استاندارد ISO 4406 حداکثر مجاز را ۱۰۰۰ ذره در میلی‌لیتر تعیین کرده است. برای دقت بیشتر از لوپ ۱۰x استفاده کنید.

شیرین یا ترش؟ تست ساده pH سنجی با کاغذ لیتموس!

اسیدی شدن روغن (pH<7.5) عامل ۷۰% خوردگی‌های سیستم خنک‌کاری است. کاغذ لیتموس را ۲ ثانیه در روغن فرو برید. رنگ قرمز = اسیدیته خطرناک! این حالت معمولاً ناشی از آلودگی آب یا اکسیداسیون است. پژوهش‌های مؤسسه FZG آلمان ثابت کرده روغن با pH زیر ۶.۵ عمر ابزار را تا ۶۰% کاهش می‌دهد.

تست “لایه‌ای شدن”: روغن تقلبی را لو دهید!

روغن‌های تقلبی اغلب با روغن موتور مخلوط می‌شوند. ۱۰ سی‌سی روغن را با ۱۰ سی‌سی آب مقطر در لوله آزمایش مخلوط کنید. پس از ۱۰ دقیقه سکون، تشکیل دو لایه مجزا (روغن/آب) نشانه عدم وجود امولسیفایرهای استاندارد است. روغن اصل باید امولسیون یکنواخت شیری رنگ ایجاد کند. این تست بر اساس استاندارد ASTM D1401 توسعه یافته است.

راز ویسکوزیته: ساعت‌شنی بسازید، غلظت را بسنجید!

ویسکوزیته نامناسب = کاهش راندمان برش! دو بطری پلاستیکی شفاف را از برش عرضی به هم بچسبانید (شکل ساعت‌شنی). زمان ریزش ۱۰۰ سی‌سی روغن را با کرونومتر اندازه بگیرید. انحراف بیش از ۲۰% از زمان روغن نو (مثلاً ۴۵ ثانیه به ۳۶ ثانیه) خطرناک است. جدول مرجع ویسکوزیته در دماهای مختلف: موسسه نفت آمریکا

 آزمایش چسبندگی: قطره روغن روی فولاد داغ چه می‌کند؟

پایداری حرارتی کلید روان‌کاری در ماشین‌کاری سنگین است. یک ورق فولاد را تا ۱۵۰°C گرم کنید (دمای معمول برش). قطره روغن را روی آن بچکانید:

• تبخیر سریع = کیفیت پایین
• دود سیاه = تجزیه حرارتی
• باقی‌مانده چسبنده = اکسیداسیون پیشرفته
  روغن استاندارد باید ۳۰+ ثانیه روان‌کاری کند بدون دود.

تست کف کردن: همزن دستی + ساعت مچی = فاجعه یا سلامت؟

کف بیش‌حد باعث قحطی روان‌کاری در نوک ابزار می‌شود. ۲۰۰ سی‌سی روغن را در استوانه مدرج با همزن دستی ۳۰ ثانیه هم بزنید. ارتفاع کف ایجاد شده را اندازه بگیرید:

• کمتر از ۲cm = عالی
• ۲-۵cm = هشدار
• بیش از ۵cm = خطر فوری!
  طبق ISO 6247 کف پایدار پس از ۱ دقیقه نباید بیش از ۳cm باشد.

نقشه‌برداری از بوی نامطبوع: ۵ رایحه‌ی هشداردهنده!

بویایی حسگر طبیعی فساد است:
۱. بوی تخم مرغ گندیده: کاهش سولفور (H₂S آزاد می‌کند)
۲. بوی لاک ناخن: آلودگی حلال‌ها
۳. بوی شیر ترشیده: رشد باکتری‌های بی هوازی
۴. بوی قیر: اکسیداسیون شدید
۵. بوی بنزین: آلودگی سوخت
مطالعه دانشگاه MIT نشان می‌دهد حس بویایی انسان قادر به تشخیص ۱ppm آلودگی است!

تست نهایی سنگ محک: مقایسه با روغن نو در عملکرد واقعی!

هیچ تستی جایگزین عملکرد واقعی نمی‌شود. یک عملیات تراشکاری استاندارد (مثلاً Ø50mm فولاد CK45) را با روغن موجود و روغن نو انجام دهید. تفاوت‌های کلیدی:

• دمای ابزار (با پیرومتر لیزری)
• کیفیت سطح قطعه کار
• صدای برش (ارتعاش غیرعادی)
• شکل براده (پیوسته vs شکسته)
  ثبت داده‌ها در چک‌لیست مقایسه‌ای الزامی است.

نتیجه گیری

این ۹ آزمون هزینه‌های تعمیرات را تا ۳۵% کاهش می‌دهد (منبع: مجله Manufacturing Today).